Enset. Etiopski banan, którego owoców się nie jada
Enset, właściwie ensete ventricosum (fałszywy banan, banan abisyński), na świecie znany jest przede wszystkim jako roślina ozdobna – bez problemu można go sobie kupić w doniczce. W Etiopii uprawy tej palmy zajmują ok. 150 000 hektarów na południowym wschodzie kraju. Enset jest bliskim krewnym bananowca, ale jest spożywany właściwie tylko w jednej części tego górzystego państwa. Przypominające nieco banana owoce są niejadalne, stąd określenie „fałszywy banan” – w odróżnieniu od znanego nam podłużnego smakołyku, etiopskie banany są mdłe w smaku, włókniste i pełne dużych, twardych nasion.
Ich sekret znajduje się gdzie indziej. Z pnia pozornego (trzon rośliny), korzeni i kwiatostanu pozyskuje się w drodze fermentacji skrobię, wykorzystywaną następnie do produkcji tradycyjnych wyrobów mącznych, przede wszystkim swoistej „owsianki” i chleba. Reszta rośliny nadaje się także do wykorzystania – z jej twardych włókien można wykonywać liny, kosze czy worki. Z kolei liście oraz odpady z produkcji żywności doskonale nadają się do karmienia zwierząt gospodarskich.
Enset. Afryka to za mało?
Badania sugerują, że enset może być uprawiany na znacznie większym obszarze w Afryce. „Jest to uprawa, która może odegrać naprawdę ważną rolę w kwestii bezpieczeństwa żywnościowego i zrównoważonego rozwoju,” powiedział dla BBC dr Wendawek Abebe z Hawassa University w Auasie w Etiopii. Mieszkańcy Afryki powszechnie nazywają roślinę „drzewem przeciwko głodowi”.
Enset jest podstawą diety przede wszystkim w niektórych górskich regionach Etiopii, gdzie stanowi podstawę wyżywienia około 20 milionów ludzi (1/6 populacji kraju). Gdzie indziej nie był masowo uprawiany, chociaż jego dzikie odmiany – które nie są uważane za jadalne – rosną na całym kontynencie aż po tereny Republiki Południowej Afryki. To sugeruje, że roślinę można hodować także w klimacie śródziemnomorskim. Problemem jest to, że obecnie uprawy występują głównie w warunkach wyżynnych i górskich – na płaskowyżach położonych powyżej 1500 m.n.p.m.
Korzystając z badań rolniczych i modelowania, naukowcy przewidzieli potencjalny zasięg hodowli ensetu w ciągu najbliższych czterech dekad. Stwierdzili, że uprawa tej rośliny może potencjalnie wyżywić ponad 100 milionów ludzi i zwiększyć bezpieczeństwo żywnościowe w Etiopii i innych krajach afrykańskich, w tym Kenii, Ugandzie i Rwandzie. Być może jest możliwa także kultywacja poza tym kontynentem – stosowne próby miały miejsce w Wietnamie.
Enset – łatwy i elastyczny w uprawie
Roślina kilka naprawdę niezwykłych cech – przede wszystkim nie istnieje coś takiego, jak moment zbioru. Dorosłą roślinę, z uwagi na wykorzystywane części, można zebrać w dowolnym momencie, jest ona także wieloletnia, a z jednej można wyprodukować ok. 40 kilogramów pożywienia! W korzeniach znajdują się ponadto związki o charakterze antybakteryjnym i antygrzybicznym. Wyróżnia się też bardzo dobrą, jak na rośliny uprawne, odpornością na susze. Jej główną wadą pozostaje powolny wzrost. Roślina potrzebuje 4-5 lat do osiągnięcia dojrzałości, należy więc odpowiednio rozplanować uprawy.
Przewiduje się, że zmiany klimatyczne poważnie wpłyną na plony i dystrybucję podstawowych upraw żywności w całej Afryce i poza nią. Istnieje rosnące zainteresowanie w poszukiwaniu nowych roślin, aby wyżywić świat, biorąc pod uwagę naszą zależność od kilku podstawowych upraw. Prawie połowa wszystkich spożywanych przez nas kalorii pochodzi z trzech gatunków – ryżu, pszenicy i kukurydzy.
Polecamy również:
- Dramat millenialsa. Cała jego dieta jest nieetyczna
- Kury nie będą potrzebne? Grzyby produkują białko spożywcze
Wielkie monokultury rolnicze są zdecydowanie niekorzystne dla różnorodności biologicznej świata, dlatego należy mieć na uwadze każdą możliwość dywersyfikacji upraw. Sam enset nie zbawi Afryki. W Etiopii zdarzały się już epizody głodu wywołane przez epidemie bakteryjne rośliny, susze oraz nieprawidłową gospodarkę. Być może jednak dzięki swojej prostocie w hodowli może znacząco pomóc wyżywić ten błyskawicznie rozwijający się kontynent.
