- Eunice Foote jako pierwsza odkryła działanie dwutlenku węgla na promienie UV
- Pięć lat po tym, jak opisała swój eksperyment, do tych samych wniosków doszedł John Tyndall
- To właśnie Irlandczyk jest uważany za odkrywcę efektu cieplarnianego
- Foote pozostawała nieznana aż do 2010 roku, podobnie jak wiele innych pionierek nauki
Eunice Foote już w 1856 roku przeprowadziła eksperyment, który udokumentowała w krótkiej pracy naukowej. Do jednego z dwóch szklanych cylindrów wpompowała dwutlenek węgla, do drugiego powietrze, a następnie wystawiła je na słońce.
Eunice Foote odkrywa działanie dwutlenku węgla na promienie UV
„Odbiornik zawierający gaz zaczął się samoczynnie nagrzewać, wyraźnie mocniej niż drugi, (…) a po wyjęciu był wielokrotnie dłużej schładzany” – pisała. Wyższa temperatura cylindra z dwutlenkiem węgla pokazała Foote, że wpływa on na zatrzymywanie większej ilości ciepła. Eksperyment powtórzyła na szeregu różnych gazów, w tym na wodorze i tlenie.
„Porównując ciepło słoneczne w różnych gazach, stwierdziłam, że w wodorze wynosi ono 108 stopni Celsjusza, w zwykłym powietrzu 106 st. C, w tlenie 108 st. C, a w kwasie węglowym 125 st. C” – dokumentowała Foote. To odkrycie doprowadziło ją do wniosku, że „atmosfera tego gazu dałaby naszej ziemi wysoką temperaturę; a jeśli, jak niektórzy przypuszczają, w pewnym okresie jej historii powietrze zmieszało się z nim w większej proporcji niż obecnie, rezultatem jego właściwości musiała być podwyższona temperatura”.
Było to pierwsza naukowe twierdzenie, że CO2 wpływa na zmianę temperatury Ziemi. Eunice Foote miała 37 lat, gdy dokonała tego odkrycia. Jej praca położyła podwaliny pod nowoczesne rozumienie „efektu gazu cieplarnianego”, ale uznanie otrzymał irlandzki fizyk John Tyndall w 1861 roku. Dlaczego? Bo był już dobrze znany w środowisku naukowym ze swojej pracy nad magnetyzmem i polaryzacją.
John Tyndall dokonuje „swojego” odkrycia
Co ciekawe, Tyndall opublikował artykuł o ślepocie barw w tym samym numerze „The American Journal of Science and Arts”, w którym Foote opublikowała swój eksperyment z dwutlenkiem węgla. Trwają dyskusje, czy Tyndall splagiatował jej pracę, czy po prostu zainspirował się jej eksperymentem. Wiadomo, że w żaden sposób nie odniósł się dni niego w swoich badaniach.
John Tyndall pięć lat po Foote wykazał absorpcyjną naturę gazów, w tym tlenu, pary wodnej i dwutlenku węgla. Używając spektrofotometru stosunkowego własnej konstrukcji, zmierzył absorpcję tych gazów w podczerwieni, co później stało się znane jako „efekt cieplarniany”. Początkowo naukowcy wierzyli, że będzie on korzystny dla planety. Dopiero w połowie XX wieku poznano katastrofalne skutki efektu cieplarnianego, a amerykański naukowiec Wallace Broecker ukuł termin „globalne ocieplenie”.
Niezależnie od oceny odkrycia, Tyndall został upamiętniony jako jeden z ojców założycieli nauki o zmianach klimatu, podczas gdy Foote pozostawała zapomniana aż do 2010 roku. Na jej odkrycie przypadkiem natknął się wtedy emerytowany geolog Ray Sorenson. Tyndall pozostał cenionym naukowcem jeszcze długo po tragicznej śmierci w 1893 roku, gdy jego żona nieświadomie podała mu śmiertelną dawkę wodzianu chloralu, który zażywał na bezsenność.
Eunice Foote. Rola kobiet w rozwoju nauki wciąż pomijana
Odkrycie Eunice Newton Foote nie byłoby możliwe, gdyby nie przełom w edukacji kobiet. Wychowywała się na farmie w Connecticut w USA, ale jako nastolatka uczęszczała do Troy Female Seminary (późniejszej Emma Willard School) – pierwszej żeńskiej szkoły wyższej w Ameryce. Miała ona siedzibę w Troy w stanie Nowy Jork i była pierwszą placówką, która oferowała młodym kobietom edukację porównywalną z męską, z przedmiotami obejmującymi zaawansowaną matematykę i nauki ścisłe.
Czytaj też:
- Szczyt klimatyczny w Glasgow. Dużo deklaracji, mało konkretów
- Szwajcar głodował dla klimatu przez 39 dni. Osiągnął swój cel
Jednym z jej nauczycieli był Amos Eaton, który był współzałożycielem pobliskiej Rensselaer School dla chłopców i zmienił sposób nauczania przedmiotów ścisłych w Ameryce. Oprócz zainteresowania nauką, Foote była również aktywną obrończynią praw kobiet i należała do rady redakcyjnej Konwencji z Seneca Falls z 1848 r., pierwszej konferencji na temat praw kobiet, zorganizowanej przez wybitną sufrażystkę Elizabeth Candy Stanton.
Polecamy:
- Jednak nie utoniemy w śmieciach? Superenzym rozkłada plastik w kilka dni
- Badaczka genów doprowadza do furii lewaków i prawaków
Foote to jedna z co najmniej kilku kobiet, których wkład w rozwój nauki został przemilczany lub za mało nagłośniony. Lise Meitner, kluczowa członkini zespołu naukowego, który odkrył rozszczepienie jądra atomowego, została pominięta przy przyznawaniu Nagrody Nobla, którą otrzymał jej kolega Otto Hahn. Do 2016 roku tylko garstka ludzi znała też historię trzech ciemnoskórych matematyczek, które w latach 60-tych odegrały kluczowe role w projektach NASA. Udaną formą rehabilitacji za te zaniedbania jest film „Ukryte działania” (ang. „Hidden figures”), którego bohaterkami są Katherine G. Johnson, Dorothy Vaughan i Mary Jackson.
