Chomik. Gryzoń pod piracką banderą
Chomikuj.pl to strona internetowa oferująca hosting plików różnego rodzaju. Na portalu dany użytkownik może zamieścić różnorakie aplikacje, książki, muzykę, filmy, dokumenty jak i zdjęcia. Zdecydowana większość z nich jest możliwa do odnalezienia przez innych internautów, którzy mogą je pobrać na swój dysk. Niezarejestrowany użytkownik może pobierać wyłącznie pliki, których rozmiar nie przekracza 1 MB, natomiast po rejestracji limit ten prawie nie obowiązuje. Istnieje też opcja zwiększenia swego transferu za realne pieniądze, co nie kosztuje aż tak wiele (przykładowo 4GB to niecałe 10 złotych, a często strona oferuje atrakcyjne bonusy).
I choć wydawać by się mogło, że taka idea wymiany plików pomiędzy sobą to świetna inicjatywa, nie trudno się domyślić, że w głównej mierze „chomik” oferuje pobieranie treści umieszczonych na jego serwerze w sposób nielegalny.
Serwis wystartował w 2006 roku za sprawą Polaków, braci Truszkowskich. Obecnie jest to informacja, którą można sprawdzić i zweryfikować, jednak przez bardzo długi czas założyciele starali się utrzymać swoją anonimowość. Nie mieli oni w zwyczaju aktywnie udzielać się na tragach i konferencjach spod znaku branży IT. Chomikuj.pl zdążyło w krótkim czasie zyskać sporą popularność i brylować w mediach, choć należy przy tym zaznaczyć, że w sporym procencie przypadków portalu nie przedstawiano w sposób pozytywny.
Do sprawy włączyła się Polska Izba Książki wraz z wydawnictwami, zarzucając serwisowi, że ten udostępnia treści objęte prawem autorskim. Praktyki tego typu miały powodować obniżenie zysków branży wydawniczej. Latem 2010 roku strony rozpoczęły rozmowy. Chodziło o uregulowanie nieścisłości prawnych związanych z nielegalną dystrybucją plików za pośrednictwem portalu. Jednakże dyskusja na ten temat nie trwała długo, ponieważ jesienią tego samego roku strona została wykupiona przez spółkę FS File Solutions Limited, która swą siedzibę posiadała na Cyprze. Gdy tylko wspomniana firma przejęła „chomika”, temat zastosowania regulacji niespodziewanie ucięto. Nie oznaczało to jednak w żadnym wypadku końca sprawy.
W lipcu 2012 roku PIK w końcu pozwała Chomikuj.pl. Serwis określono mianem „pirackiego”, co sprowokowało jego włodarzy do wystosowania kontr-pozwu, gdyż sformułowanie to miało być w ich opinii krzywdzące. Sąd jednak oddalił pozew Chomikuj.pl w 2013 roku.
22 czerwca 2015 roku krakowski sąd zawyrokował, iż administratorzy serwisu są zobligowani do samodzielnego kontrolowania obecności treści zamieszczanych na swoich serwerach. Muszą zatem sprawdzić, czy nie naruszają one praw autorskich. Właściciele „chomika” zapowiedzieli, iż odwołają się od wyroku przy powołaniu się na ustawę o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Zgodnie z art. 15 tego aktu prawnego podmiot świadczący takie usługi nie jest zobowiązany do sprawdzania przekazywanych, przechowywanych lub udostępnianych przez niego danych.
Chomikuj.pl pod względem historii swojego funkcjonowania przypomina grę w gorącego ziemniaka. Z czasem każdy chciał go przekazać dalej, aby się nie sparzyć. Od 2016 roku (co w sumie nie zostało aż tak szumnie nagłośnione) właścicielem strony została firma Kelo Corporation z państwa Belize.
Czy wyroki sądu cokolwiek zmieniły?
Kłód rzucanych pod nogi gryzoniowi było znacznie więcej, choć – jak się okazało – bardzo łatwo dało się je przeskoczyć, a niektóre z nich stanowiły zaledwie nic nie znaczące badyle. W 2022 roku zapadł kolejny wyrok, zgodnie z którym serwis musiał usunąć nielegalnie udostępniane na swoich serwerach filmy oraz blokować możliwość ich ponownego udostępnienia.
Sąd Najwyższy oparł się na orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE, w głównej mierze na wyroku z dnia 22 czerwca 2021 roku w sprawach połączonych dotyczących działalności platformy YouTube oraz Cyando. W orzeczeniu możemy wyczytać, iż:
Jeżeli podmiot praw autorskich powiadomi usługodawcę o istnieniu naruszenia, usługodawca jest nie tylko zobowiązany do niezwłocznego usunięcia danych treści lub zablokowania do nich dostępu, ale także do podjęcia odpowiednich środków w celu przeciwdziałania dalszym naruszeniom.
Jednak każdy z nas może przecież odwiedzić teraz analizowany serwis i sprawdzić, czy oby rzeczywiście nie zawiera on nielegalnych albumów muzycznych albo filmów. No i właśnie – niektórych nie zawiera. Trudno jest znaleźć choćby filmy dostępne w streamingu CDA Premium, jednak nie oznacza to, że absolutnie nie da się ich wyszperać. Haczyk polega na tym, że Chomikuj.pl rzeczywiście musi usunąć treść, ale wyłącznie wtedy, gdy właściciel praw autorskich zgłosi naruszenie. Nie twierdzę oczywiście, że wyrok wydany w sprawie uchodzi za całkowicie martwy, ale przecież skoro w dalszym ciągu serwis posiada takie pliki na serwerach, to ewidentnie istnieje jakaś luka prawna to umożliwiająca.
Sprawa związana z książkami znalazła swoje zakończenie (?) w tym roku. Proces trwał aż 11 lat. Sąd Okręgowy uznał, że udowodniono, iż w serwisie Chomikuj.pl dochodziło do wielokrotnych naruszeń praw autorskich poprzez umieszczanie pirackich plików z literaturą. Serwis zdaniem sądu ponosi za taki stan odpowiedzialność, gdyż nie zastosował on efektywnego systemu zabezpieczeń. Jednocześnie jednak sąd nie uwzględnił powództwa 15 innych wydawnictw z 2012 roku, uznając, iż cypryjska spółka nie stanowi już usługodawcy, więc nie może filtrować plików. Natomiast roszczenie dotyczące przeprosin uległo z kolei przedawnieniu. Wyrok nie jest prawomocny.
Niektórzy komentatorzy sarkastycznie wskazują, że gdy Chomikuj.pl odwoła się od wyroku, rozpatrzenie sprawy potrwa kolejną dekadę. Podejrzewam, że wcale nie musi mijać się to z prawdą. Zakładam także, że gryzoń znowu może stać się własnością innego przedsiębiorstwa. Wydawcy ogólnie wygrali sprawę, ale tylko moralnie, gdyż jakichkolwiek skutków, które mocno dotknęłyby „chomika”, raczej nie da się odnotować.
W sprawie serwisu w 2019 roku zareagowało również RIAA, czyli amerykańskie zrzeszenie wydawców muzyki. Według artykułu Pulsu Biznesu z tego samego roku serwis Chomikuj.pl zgodnie z raportem transparentności Google stanowi numer pięć na świecie, jeśli chodzi o żądania usunięcia treści naruszających prawo autorskie. RIAA wezwała do ujawnienia tożsamości właścicieli, w tym ich adresów fizycznych, adresów IP, numerów telefonów, danych płatniczych oraz adresów e-mail.
Póki co od 2019 roku nie pojawiły się żadne nowe informacje na temat działań zrzeszenia, trudno zatem ocenić, czy organizacja osiągnęła swój cel. Ja natomiast ze swojej strony mogę dodać, że wyszukanie „Spider-Mana” z 2002 roku, „Mechanicznej pomarańczy” z 1971 roku czy najnowszego „Kota w butach: Ostatnie życzenie” zajęło mi zaledwie kilkanaście sekund. Gorzej z kolei sytuacja prezentuje się z „Parasite” z 2019, którego nie mogłem znaleźć. Bardzo często jednak osoby wrzucające zmieniają nazwę pliku w najbardziej wymyślne sposoby, np. „Pasożyt”, „P_A_R_A_S_I_T_E” albo „pasożyty_2019”. Jest to tak głupie, że aż działa.
Czytaj także:
